نیکنام - کراچکوفسکی در میان نسخه های خطی عربی

در میان نسخه های خطی عربی، خاطراتی از مردان و کتابخانه هاایگناتای یولیانوویچ کراچکوفسکی ایگناتای یولیانوویچ کراچکوفسکی درچهارم مارس سال 1883 بدنیا آمد. او وهمکارش و. ا. ژوکوفسکی ، محقق ایران شناس، هر دو شاگرد ویکتور رومانویچ روزن (1849-1908) ، مستشرق نامدارروس، بودند. کراچکوفسکی سالها در کتابخانه های ترکیه و کشور های عربی و کتابخانه ی سن پیترز بورگ به تحقیق و مطالعه بر روی نسخ خطی عربی پرداخت. حاصل تلاش وی 344 اثر و 48 یادداشت است که در کتابشناسی زیر آمده است. وی در سال 1951 وفات میکند. در این قسمت ترجمه گزیده ای از کتاب وی ، در میان نسخ خطی عربی، آمده است:"ایوان آفانا سویچ نسخه ی خطی عجیبی را برایم آ ورده است. در این لحظه در تلاشم که رابطه بین اعراب و ساکنان سرزمینهائی که فتح کردند را برای خود معلوم سازم، تا دلیل گشترش عربی به سوریه را دریابم. در فهرست ذکری از نسخه ی عربی نا شناخته ای از اناجیل یافتم. از ایوان افاناسویچ خواستم که آنرا برای من بیاورد اما آنچه که برایم آورد در واقع ورق کاغذی بزرگ بود که تقریباَ کل میز را پوشاند. وقتی آنرا باز کردم با تعجب دو کلمه با حروف عربی دیدم که با نقطه چین های بیشمار بر کل ورق ترسیم شده بود. آن دو کلمه " الکساندر نیکو لا یویچ" بود. با شگفتی بسیاراز نزدیکتر نگاه کردم و در یافتم که آن نقطه چین ها در واقع خطوط بسیار ریزعربی اند و آن دو کلمه که با آن نقطه چین ها شکل گرفته بودند متن کامل اناجیل را در بر دارند. اما چرا "الکساندر نیکولا یویچ"؟ وقتی که در گزارش کتابخانه در یافتم که نسخه خطی به سال 1868 بدست آمده است و از آن رزق الله حسون، خوش نویس، سیاست مدار، شاعر حادثه جو است همه چیز بر من روشن شد. این ملی گرای عرب برای حفظ جان ازترکیه و از راه قفقاز به شوروی می گریزد. ظاهرا با کمک ژنرال بوگوسلاوسکی، دیپلماتی روس در قسطنطنیه. حسون چند سالی را در سنت پیترزبورگ می گذراند و با ساده لوحی تلاش می کند که مساعدت الکساندر دوم را برای تاسیس کشور مستقل عربی جلب کند. این نسخه، شاهکاری ماهرانه در خوشنویسی، ظاهرا به عنوان هدیه ای برای امپراطور در نظر گرفته شده بوده. حسون با ناکامی از نیل به این هدف، راهی انگلیس میشود تا از آنجا با جزوات تحریک آمیز وطنز های زهر اگین به مبارزه اش با سلطان ترک و ترک دوستان عرب ادامه دهد. با مستشرق کمبریج، ای. ه. پالمر،مردی زیرک وماجراجوکه به نحواسرارآمیزی درسینا بدست بادیه نشینان به سال 1882 به قتل میرسد، رفاقت پیشه می کند. دو سال پیش از آن حسون درشرایطی اسرارآمیزدر انگلستان و بنا برشایعاتی بدست عوامل سلطان ترک مسموم می شود و به زندگی پایان میدهد. حسون عاشق و خبره در ادبیات بود. نسخه های دستنویس وی زینت بخش مجموعه های بیروت، البو، و لندن است. وی مهمان دوستی روسها را با اشعاری بااحساس، هر چنداشعاری خام ، و ترجمه ی عربی بسیارابتکاری از حکایات کریلوف جبران کرد." (ص 4) ----------------------------------------------------------Among Arabic Manuscripts, memories of libraries and men By Ignatay Yulianovich Kratchkovsky Fellow of the academy of the <country-region w:st="on" /><place w:st="on" />USSR</place /></country-region />. Translated From the Russian By Tatiana Minorsky with 5 plates, <city w:st="on" /><place w:st="on" />Leiden</place /></city />. E. J. BRILL, 1953Bibliography of the published works of Ignatay Yulianovich Kratchkovsky. In commemoration of the thirtieth anniversary of his scientific activities. Trudi Instituta Vostokovedeniya. XIX. 1936

دوشنبه ۱۲ شهريور ۱۳۸۶ ساعت ۱۴:۲۷

سيد محسن موسوي

۱۶ شهريور ۱۳۸۶ ساعت ۱۲:۳۵

سلام؛

با سپاس از مطلب جالبي که منتشر نموديد، بي فايده نيست که بدانيد غير از ترجمه عربي اين کتاب به قلم دکتر محمد منير مرسي با عنوان «مع المخطوطات العربية» (قاهره: دار النهضة العربية، 1969)، ترجمه ديگري نيز از همين متن پيش از اين در نشريه آينه ميراث به قلم دکتر پرويز اذکايي (از کتاب محبوب باليني اش!)منتشر شده است؛ بخش اول در اين نشاني: «در جست و جوی نسخ خطی/ همراه با دستنوشته ها: صفحاتی از خاطرات درباره کتابها و مردم» (بخش نخست)، آينه ميراث، تابستان 1380 ، شماره 13 ، ص77 - 84.

و اما رزق الله حسون به روايت زرکلي (الأعلام، ج3، ص 20):

رزق الله حسون: (1240 - 1297 ه‍ = 1825 - 1880 م)

رزق الله بن نعمة الله بن يوسف حسون الحلبي: صحافي متأدب. أصله من الارمن. ولد في حلب، وأنشأ في الآستانة جريدة (مرآة الاحوال) وانتقل إلى لندن، فمات فيها. قال كراتشكوفسكي: كان قوميا عربيا خاف على حياته وهرب من تركيا إلى روسيا فأقام عدة أعوام في بطرسبورغ، حاول في أثنائها أن يحصل على مساعدة القصير الكسندر الثاني على إنشاء دولة عربية مستقلة. ولما يئس رحل إلى انكلترة، فتوفي فيها وقيل: سمه جاسوس للسلطان التركي. له (النفثات - ط) حكايات مترجمة نظما، و (أشعر الشعر - ط) نظم به ستة أسفار من التوراة، و (السيرة السيدية - ط) و (المشمرات - ط) و (حسر اللثام - خ) في الجدل (1).
--------------------------------------
(1) مجلة المقتطف 36: 224 وأدباء حلب 8 وتاريخ الصحافة العربية 1: 105 وإعلام النبلاء 7: 391 وآداب زيدان 4: 273 وآداب شيخو 2: 45 وكتاب (مع المخطوطات العربية) لكراتشكوفسكي 27.